ابوبکر اسحاق بن علی ملتانیاَبوبَکْرْ اِسْحاقِ مُلْتانی، فرزند ابوالحسن تاج‌الدین علی بن ابی‌بکر ابی سعید بکری ملتانی (زنده در ۷۳۴ق/۱۳۳۴م)، صوفی و فقیه حنفی شبه قارۀ هند بود. ۱ - شناخت اجمالیاز شرح حال او چندان اطلاعی در دست نیست، اما از اثر وی، خلاصه جواهر القرآن بر می‌آید که او در ۷۳۴ق در قاهره به سر می‌برده است. ۲ - آثار۱. خلاصه‌الدین یا خلاصه الاحکام بشرائط الاسلام، به عربی ، دربارۀ توحید ، نماز ، زکات ، روزه و حج . قسمتی از آن در چند برگ در برلین موجود است. ۲. خلاصه خلاصه‌الدین، به فارسی و عربی. مؤلف به خواهش عده‌ای، خلاصه‌الدین را تلخیص و به هر دو زبان تدوین نموده است. بخشی از این اثر تا اواسط مبحث صلات در برلین نگهداری می‌شود. ۳. الحج و مناسکه، به عربی. نسخۀ خطی آن در برلین موجود است. ۴. نسبه خرقه التصوف، به عربی. مؤلف در این اثر، حروف چهارگانۀ کلمۀ « خرقه » را به چهار صفت منسوب داشته است: «خ» به خَلّت، «ر» به ردفت، «ق» به قربت و «ت» به تجرید. وی در این کتاب به بیان نظریات عرفانی خود نیز پرداخته است. نسخۀ خطی آن در برلین موجود است. ۵. ذکرالذکر الاکبر، به عربی، دربارۀ اقسام ذکر و فواید ذکر الهی، به‌ویژه تفسیر ذکر لااله الا اللّه. نسخۀ خطی آن در برلینموجود است. ۶. خلاصه جواهر القرآن فی بیان معانی لغات الفرقان، که در ۷۱۸ق/۱۳۱۸م در ملتان تألیف شده است. بروکلمان سال تألیف آن را ۷۱۷ق نوشته، اما در صفحۀ آخر نسخۀ برلین این اثر که عکس آن در چاپ اسلام‌آباد دیده می‌شود، عبارت «فرغت... فی العشر و الثمان و السبعمائه» دیده می‌شود. این کتاب فرهنگ کوتاه کلمات دشوار قرآن مجید به فارسی است که با سورۀ فاتحه شروع می‌شود و سپس مؤلف به ترتیب معکوس سوره‌ها، یعنی از «الناس» تا «البقره» به شرح لغات آن‌ها پرداخته و به مناسبت معانی لغات، برخی از احادیث نبوی را نقل کرده است. نسخه‌ای از آن در برلین بوده است. که سپس به دانشگاه توبینگن منتقل شده و براساس همین نسخه در ۱۴۰۵ق به تصحیح و حواشی ظهورالدین احمد در اسلام‌آباد انتشار یافته است. ۳ - فهرست منابع(۱) ابوبکر اسحاق ملتانی، خلاصه جواهر القرآن فی بیان معانی لغات الفرقان، به کوشش ظهورالدین احمد، اسلام‌آباد، ۱۴۰۵ق. ۴ - پانویس۵ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوبکر اسحاق‌ملتانی»، ج۵، ص۱۹۸۰. |